วันสารทไทย 2564 ตรงกับวันที่ 6 ตุลาคม นับว่าเป็นจารีตสำคัญของคนไทยที่ปฏิบัติสืบต่อกันมายาวนาน ชอบจัดขึ้นในราวเดือนกันยายน-ตุลาคมของทุกปี อีกทั้งยังเป็นวันรวมเครือญาติที่สมาชิกในครอบครัว ร่วมกันทำบุญทำกุศลอุทิศส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว มีประวัติภูมิหลังยังไง ติดตามจากบทความนี้
ทำความรู้จัก “วันสารทไทย” คือวันอะไร?
วันสารทไทยหมายถึงวันทำบุญทำกุศลกลางปีของคนไทย ตรงกับวันแรม 15 เย็น ขึ้น 10 บ้างก็นิยมเรียกวันนี้ว่า “วันสารทเดือนสิบ” หรือ “จารีตทำบุญทำกุศลเดือนสิบ” โดยในแต่ละภาคจะมีชื่อเรียกที่แตกต่างกันออกไป ดังนี้
– ภาคกึ่งกลาง : วันสารทไทย
– ภาคใต้ : งานบุญเดือนสิบ, จารีตชิงเปรต
– ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ : งานกุศลข้าวสาก
– ภาคเหนือ : งานตานก๋วยสลาก
วันสารทไทยได้รับอิทธิพลมาจากคติอินเดีย เมื่อไทยรับเข้ามาใช้เป็นส่วนหนึ่งส่วนใดของประเพณีพื้นเมืองแล้ว ก็จะมีความยึดโยงกับความเลื่อมใสเรื่องสังคมเกษตรกรรมรวมทั้งบรรพบุรุษ โดยเชื่อว่าการทำบุญให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว รวมถึงสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่เคารพนับถือ จะช่วยดลบันดาลให้ครอบครัวร่มเย็นเป็นสุข ฝนตกตามฤดูกาล พรรณไม้ธัญญาหารอุดมสมบูรณ์ เก็บเกี่ยวเห็นผลผลิตที่พึงพอใจ แม้กระนั้นถ้าหากไม่เคารพนับถือบรรพบุรุษรวมทั้งสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ก็จะได้รับผลที่ตรงกันข้ามกันนั่นเอง
ประวัติความเป็นมาวันสารทไทย มีที่มายังไง?
จากหลักฐานในหนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือน บทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) เชื่อว่า จารีตวันสารทไทยมีมาตั้งแต่ยุคสุโขทัย ส่วนสาเหตุที่สันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียรวมทั้งคติพราหมณ์ เพราะในอดีตกาลช่วงวันสารทที่จัดในเดือน 10 เมื่อเทียบกับช่วงฤดูเก็บเกี่ยวของไทยแล้ว พบว่าเป็นตอนที่ข้าวยังไม่สุก ไม่ใช่ฤดูเก็บผลผลิตของไทย ก็เลยไม่อาจจะทำขนมกระยาสารทขึ้นมาโดยใช้ผลผลิตในช่วงนั้นได้
เมื่อเป็นแบบนั้น คนไทยก็เลยดัดแปลงปรับปรุงแก้ไขด้วยการนำข้าวสารเก่า ผสมกับถั่วรวมทั้งงา เพื่อใช้ทำขนมกระยาสารท สำหรับบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เทพยดา รวมทั้งผีสาง ที่คอยปกป้องคุ้มครองแทนนั่นเอง ต่อมาเมื่อคนไทยหันมานับถือศาสนาพุทธ ก็เลยนิยมทำบุญทำกุศลกับพระสงฆ์ เพื่ออุทิศบุญส่วนกุศลไปให้บรรพบุรุษ รวมถึงผู้ตายที่ตกเป็น “เปรต” ให้ได้ได้โอกาสมารับส่วนบุญในวันทำบุญทำกุศลสารทเดือนสิบนั่นเอง ซึ่งคนใต้จะเรียกวันนี้ว่า “วันทำบุญทำกุศลชิงเปรต” นั่นเอง โดยควรจะมีการจัดสำรับอาหาร ผลไม้ ขนมพอง ขนมลา อื่นๆอีกมากมาย นำไปทำบุญทำกุศล เพื่อหวังให้วงศ์ญาติที่ล่วงลับไปแล้ว ได้รับผลบุญในช่วงเทศกาลดังที่กล่าวมาข้างต้น
ความสําคัญวันสารทไทย สะท้อนแนวความคิดเรื่องอะไรบ้าง?
- การแสดงความกตัญญูต่อบรรพชนที่ล่วงลับไปแล้ว เชื่อว่าในช่วงวันสารทเดือนสิบ วงศ์ญาติที่ตายจากไปแล้ว แม้กระนั้นยังจะต้องชดเชยกรรมอยู่ จะได้กลับมาหาครอบครัวเพื่อรับส่วนบุญบุญกุศล
- การแสดงความเคารพนับถือต่อผู้มีบุญคุณณ แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างบรรพชนที่เสียชีวิตไปแล้ว รวมทั้งบุตรหลานวงศ์ญาติที่ยังมีชีวิตอยู่
- การแสดงความโอบอ้อมอารี เพราะในช่วงวันสารทไทย คนไทยชอบนิยมนำขนมกระยาสารท หรือขนมตามจารีตของแต่ละแคว้น ไปมอบให้แก่กัน
- การแสดงความเคารพนับถือต่อธรรมชาติ แม่โพสพ ผีสาง เทพยดา (ตามความเลื่อมใสของแต่ละพื้นที่) ที่ช่วยปกป้องคุ้มครองให้ผลิตผลการเกษตรได้ประสิทธิภาพที่ดี
- การเสียสละ ทำบุญทำกุศล บริจาคทาน ไม่โลภ ไม่ยึดติด อีกทั้งเป็นการอุปถัมภ์พุทธศาสนา รักษาจารีตไทยสืบไป
สำหรับกิจกรรมวันสารทไทยที่คนไทยยึดมั่นปฏิบัติกันทุกปีหมายถึงการไปวัดทำบุญทำกุศล กรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับ ด้วยการนำข้าวปลาอาหาร ผลไม้ ขนมตามจารีต ไปร่วมใส่บาตรที่วัด ซึ่งการประกอบพิธีวันสารทไทยในแต่ละพื้นที่ ก็อาจมีลักษณะที่แตกต่างกันออกไป